Mô hình hoạt động:
Từ ngày 01/10/2010 Viện đã chính thức chuyển sang mô hình hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 của Chính phủ và Thông tư Liên tịch số 12/2006/TTLT/BKHCN-BTC-BNV ngày 05/6/2006 quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học công nghệ công lập. Ngày 14/6/2016, Nghị định 54/2016/NĐ-CP ra đời, thay thế các nghị định 115/2005/NĐ-CP và nghị định 96/2010/NĐ-CP, Viện tiếp tục hoạt động theo mô hình Tổ chức khoa học và công nghệ công lập tự bảo đảm chi thường xuyên với các quyền tự chủ về tài chính, thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự, quản lý và sử dụng tài sản.
Lĩnh vực hoạt động:
Nghiên cứu và phát triển thực nghiệm khoa học tự nhiên và kỹ thuật trong các lĩnh vực: công nghiệp mỏ, khoáng sản, luyện kim, vật liệu nổ công nghiệp, hóa chất, cơ khí, điện, tự động hóa, thông tin liên lạc, an toàn, môi trường, kinh tế.
Hoạt động tư vấn gồm: Tư vấn đầu tư, thẩm định các dự án đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, tư vấn đấu thầu, quản lý dự án, tư vấn mua sắm trang thiết bị và thăm dò, khảo sát, thi công xây dựng các công trình mỏ, luyện kim, công nghiệp, hóa chất, giao thông, cảng biển, dân dụng, công trình truyền tải điện, dường dây và trạm điện đến 220 KV; Nghiên cứu và xây dựng chiến lược, chính sách, quy hoạch phát triển, định mức kinh tế – kỹ thuật, quy phạm, tiêu chuẩn ngành mỏ;
Hoạt động kiểm tra và phân tích kỹ thuật, gồm: Kiểm định các thiết bị điện phòng nổ, các loại đồng hồ đo lường điện, nhiệt, áp lực; kiểm định các loại vật liệu nổ công nghiệp, nguyên liệu sản xuất vật liệu nổ từ các nguồn nhập khẩu, sản xuất trong nước và các loại vật liệu mới, các loại vì chống, dàn chống trong khai thác mỏ; thí nghiệm, hiệu chỉnh, sửa chữa, phục hồi và chế tạo thiết bị điện; phân tích lý – hóa, tính chất than – khoáng sản.
– Chế tạo, lắp đặt các loại máy và các thiết bị cơ khí, máy mỏ và năng lượng, hệ thống tự động, cảnh báo, thông tin, điều độ, phần mềm trong khai thác, sàng tuyển, chế biến than và khoáng sản.
– Sản xuất hóa chất, vật liệu xây dựng cho công nghiệp mỏ và dân dụng.
– Dịch vụ hỗ trợ khai thác mỏ và quặng, gồm công tác cấp cứu mỏ, đánh giá và xử lý môi trường, biên soạn tài liệu, đào tạo an toàn mỏ.
– Kinh doanh bất động sản và cho thuê văn phòng.
– Kinh doanh, xuất nhập khẩu các sản phẩm công nghệ, vật tư, linh kiện, máy móc, thiết bị phục vụ dây chuyền công nghệ trong công nghiệp mỏ, luyện kim, hóa chất, giao thông, cảng biển và dân dụng.
– Hoạt động xuất bản thông tin khoa học và kinh tế.